Έρπης Ζωστήρ

Μαρία Μέλιου, Παθολόγος Λοιμωξιολόγος, Απρίλιος 2022 (τελευταια επικαιροποίηση Μάρτιος 2024)

Όταν συμβαίνει η αρχική λοίμωξη από ανεμευλογιά, αφού εκδηλώνεται το εξάνθημα, προσβάλλονται από τον ιό οι νευρικές απολήξεις του δέρματος και ο ιός μεσω των νευρικών κυττάρων ταξιδεύει στα γάγγλια της αντίστοιχης περιοχής όπου παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση. Με τον αντίστροφο δρόμο στην επανενεργοποίηση εκδηλώνονται οι δερματικές βλάβες του έρπη ζωστήρα.

Ο έρπης ζωστήρ είναι ένας σημαντικός παράγοντας νοσηρότητας. Υπολογίζεται ότι περίπου 30% θα εκδηλώσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους έρπη ζωστήρα. Η πιθανότητα είναι μεγαλύτερη με την πρόοδο της ηλικίας.

Παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση έρπητα ζωστήρα είναι κυρίως η ηλικία-με την επίπτωση να αυξάνεται μετά τα 50 έτη, η ανοσοκαταστολή κάθε είδους ενώ το θήλυ φύλο, το τραύμα και οι χρόνιες νόσοι προδιαθέτουν σε μικρότερο βαθμό.

Οι πάσχοντες από έρπη ζωστήρα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε άτομα που δεν έχουν ανοσία( μέσω εμβολίου ή προηγηθείσας νόσου) για την ανεμευλογία (επίνοσα άτομα) μέσω άμεσης επαφής με τις δερματικές βλάβες(και λιγότερο αερογενώς από το υλικό των βλαβών). Οι αποξηραμένες βλάβες δεν θεωρούνται μεταδοτικές.

Η νόσος εκδηλώνεται με φυσσαλιδώδες εξάνθημα (Ξεκινάει σαν ερυθηματώδης βλατίδα στη συνέχεια εμφανίζεται φυσσαλίδα). Ακολουθεί την πορεία ενός νευροτομίου, δηλαδή την πορεία των νευρικών ινών της περιοχής όπου βρισκόταν σε λανθάνουσα κατάσταση.Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος με συχνότερο το θώρακα και την οσφυική μοίρα. Δημιουργεί με αυτό τον τρόπο τη μορφή μιας ζώνης-εξ ου και το όνομα του. Σε περιπτώσεις βαρειάς νόσου ή ανοσοκαταστολής μπορεί να προσβάλει ταυτόχρονα περισσότερα από ένα νευροτόμια, γεγονός που αποτελεί και ένδειξη για ενδοφλέβια αντιμετώπιση. Οι βλάβες του εξανθήματος είναι δυνατόν να επιμολυνθούν από μικρόβια προκαλώντας λοίμωξη του δέρματος(κυτταρίτιδα).

 Στην περίπτωση που προσβαλει κρανιακά νεύρα είναι δυνατόν να προσβάλει και τον οφθαλμό προκαλώντας βλάβες στον κερατοειδή με κίνδυνο απώλειας της όρασης. Ακόμα η προσβολή του οφθαλμού μπορεί να εκδηλωθεί με αιφνίδια νέκρωση του αμφιβληστροειδούς. Τέλος μπορεί να παρατηρηθεί παράλυση τμήματος του προσώπου.

Ταυτόχρονα με το εξάνθημα ή και πριν την εκδήλωση του εμφανίζεται νευρίτιδα από τη φλεγμονώδη διαδικασία που προκαλεί ο πολλαπλασιασμός του ιού στα νεύρα. Οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν στην περιοχή πόνο, αίσθημα καύσου ή αίσθημα διαπεραστικού άλγους. Η διάρκεια του πόνου αυξάνεται με την ηλικία.

 Μια συχνή και σοβαρή επιπλοκή του έρπη ζωστήρα είναι η εκδήλωση μεθερπητικής νευραλγίας. Η μεθερπητική νευραλγία ορίζεται σαν πόνος που επιμένει πάνω από 90ημέρες από την εκδήλωση του εξανθήματος. Κνησμός, αιμωδία και δυσαισθησίες μπορεί να συνοδεύουν τον πόνο. 50% των ασθενών που υποφέρουν από μεθερπητική νευραλγία είναι άνω των 60ετών. 15% των ασθενών με έρπη ζωστήρα θα εκδηλώσουν μεθερπητική νευραλγία. Οι εμβολιασμένοι έχουν πολύ μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης μεθερπητικής νευραλγίας ακόμα και αν εκδηλώσουν έρπη ζωστήρα.

Η διάγνωση είναι κυρίως κλινική. Εάν οι βλάβες είναι άτυπες μπορεί να γίνει PCR στις βλάβες αν και σπάνια κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο.

Ως και 6% μπορεί να παρουσιάσουν υποτροπιάζουσες εκθύσεις ζωστήρα με συχνότερα προσβαλλόμενες τις γυναίκες και τους ανοσοκατεσταλμένους. Οι περιπτώσεις αυτές εξετάζονται εξατομικευμένα για πιθανή χορήγηση προφυλακτικής θεραπείας σε πολύ συχνές εκθύσεις.

Η ειδική αντιική θεραπεία πρέπει να ξεκινάει όσο το δυνατόν νωρίτερα, ιδανικά <72ώρες από την έκθυση του εξανθήματος. Μετά τις 72 ώρες τα αποτελέσματα είναι αμφίβολα.. Η ειδική αντιική αγωγή περιλαμβάνει την ακυκλοβίρη, τη βαλακυκλοβίρη και τη φαμσικλοβίρη κυρίως. Συνήθως απαιτείται και κάποιο αναλγητικό λόγο του πόνου που συνοδεύει τη νόσο. Σε περιπτώσεις που ο πόνος επιμένει και προκαλεί αδυναμία ύπνου και πάντα συνυπολογίζοντας τις συννοσηρότητες, μπορεί να απαιτηθούν ισχυρότερες αγωγές ή και κορτικοειδή. Ο οφθαλμικός έρπης απαιτεί ενδοφλέβια αγωγή σε σοβαρές περιπτώσεις ή και τοπικά κορτικοειδή.

Όπως αναφέρθηκε η μετάδοση γίνεται κυρίως από άμεση επαφή με τις βλάβες του εξανθήματος. Για το λόγο αυτό οι ασθενείς πρέπει να έχουν το εξάνθημα όσο το δυνατόν καλυμμένο όταν έρχονται σε επαφή με άλλα επίνοσα άτομα, ειδικά ανοσοκατεσταλμένους και έγκυες.

Ο εμβολιασμός για έρπη ζωστήρα στην Ελλάδα γίνεται στις ηλικίες 60-75ετών. Επι του παρόντος στην Ελλάδα έπαψε να κυκλοφορεί το μονοδοσιακό εμβόλιο που περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό για όσους δεν πάσχουν από νόσο που προκαλεί ανοσοκαταστολή. Επειδή περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους για τη χορήγησή του. Για τους ανοσοκατεσταλμένους (πλέον και για τους μη) ασθενείς κυκλοφορεί το εμβόλιο δύο δόσεων με γλυκοπρωτεινή του ιού (ανασυνδυασμένο, δεν περιέχει τον ίδιο τον ιό). Το εμβόλιο αυτό έχει ένδειξη για άνω των 50ετών και είναι ασφαλές και στους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Σε περίπτωση εμβολιασμού με το ζων εξασθενημένο εμβόλιο συστήνεται η αποφυγή επαφής με ανοσοκατεσταλμένα άτομα εάν εκδηλώσουν εξάνθημα.

Δεν απαιτείται έλεγχος για προηγηθείσα έκθεση σε ανεμευλογιά. Αν όμως για κάποιο λόγο αυτό έχει γίνει είναι δυνατόν να επιλεγεί ο εμβολιασμός με το εμβόλιο για την ανεμευλογιά αντί του ζωστήρα (αφορούν άλλωστε τον ίδιο ιό)στους ανοσοεπαρκείς ασθενείς.

Οι πληροφορίες που περιέχονται στην ιστοσελίδα αποσκοπούν στη γενική ενημέρωση των χρηστών και δεν αποτελούν παροχή ιατρικών συμβουλών. Οι χρήστες και επισκέπτες της ιστοσελίδας φέρουν αποκλειστικά την ευθύνη για τη λήψη αποφάσεων που τυχόν βασίσουν στο περιεχόμενο της παρούσας ιστοσελίδας ή στις πληροφορίες που περιέχονται σε αυτήν.

Οι επισκέπτες του ιστότοπου δεν έχουν δικαίωμα αντιγραφής, αναπαραγωγής, αναδημοσίευσης, πώλησης, διανομής ή εκμετάλλευσης με οποιονδήποτε τρόπο περιεχομένου ή τμημάτων της σελίδας, εκτός αν έχει χορηγηθεί εγγράφως ειδική άδεια από τον κάτοχο της σελίδας